|
Wat is OCS?
Waarvoor staat de afkorting OCS?
OCS staat voor obsessief compulsieve stoornis. In het engels is de aandoening bekend onder de naam OCD, obsessive compulsive disorder. Een oudere benaming is de term dwangneurose.
Komt ocs vaak voor?
Maar liefst 2,6 procent van de bevolking lijdt in meer of mindere mate aan ocs. Dat is ongeveer 1 op 50 mensen, ongeveer evenveel mannen als vrouwen. Een dwangstoornis ontstaat vaak al op jonge leeftijd, voor het 25ste jaar. Soms komt ze op de lagere schoolleeftijd al tot uiting.
Wat betekent ocs nu concreet?
OCS is een mentale toetand die een sterk gevoel van onzekerheid, twijfel, zich zorgen maken of angst veroorzaakt in het hoofd van de persoon. Deze gevoelens lokken dan rituelen uit zoals controleren of herhalen.
OCS is een ernstige ziekte. Er zijn diverse vormen namelijk lichte, matige, ernstige tot zeer invaliderende OCS. OCS bestaat enerzijds uit obsessies of gedachten en anderzijds uit compulsies of handelingen.
Men spreekt van een dwangstoornis wanneer de persoon dwanggedachten en/of dwanghandelingen heeft die veel tijd opslokken, veel last veroorzaken en het dagelijks functioneren verstoren.
Iemand met ocs heeft last van een voortdurend gevoel van onzekerheid of angst.
Obsessies zijn steeds terugkerende gedachten. Deze gedachten kwellen de persoon en achtervolgen hem ook al doet de persoon erg zijn best om deze gedachten te verdringen. Het gaat om gedachten dat iets schadelijk, gevaarlijk, verkeerd of vuil zou kunnen zijn of door gedachten dat er iets ergs zou kunnen gebeuren. Deze gedachten of beelden noemen we dus obsessies. Ze komen zomaar op en zijn moeilijk van je af te schudden.
We geven hier een paar voorbeelden van enkele veel voorkomende obsessies:
angst voor bacteriën, besmetting
gewelddadige gedachten (bvb. zich inbeelden dat men iemand vermoordt)
pathologisch twijfelen, ook aan zichzelf, hoe men overkomt bij anderen, geen beslissingen kunnen nemen
irrationele angst dat er iets verschrikkelijk gaat gebeuren (brand, ongeval)
buitensporig denken aan of zich zorgen maken over symmetrie
zich overdreven verantwoordelijk voelen voor de veiligheid van anderen
niets kunnen weggooien
Hebt u opgemerkt dat het woord angst in deze lijst vaak voorkomt? OCS wordt gerekend tot de angststoornissen omdat angst onlosmakelijk verbonden is met ocs.
Mensen met ocs hebben een sterke neiging om rituelen uit te voeren om deze gedachten te doen stoppen. Dit noemen we de compulsies of dwanghandelingen. Deze rituelen zijn bedoeld om de angstige gedachten te bannen of om te voorkomen dat er iets ergs gebeurt of om zeker te zijn dat dingen veilig, proper of juist zijn.
Dit zijn zaken die de patient van zichzelf verplicht is om uit te voeren. In het begin van de stoornis zal dit nog niet veel tijd in beslag nemen, maar vaak gaat het van kwaad tot erger, tot de patient de ganse dag bezig is met dwanghandelingen die aldus het normale functioneren verstoren.
Voorbeelden van dwanghandelingen zijn:
veelvuldig controleren van bijvoorbeeld sloten, lichtschakelaars, gasfornuis, ramen, deuren, kleding
teveel handen wassen, douchen, schoonmaken, zonder een echt voldaan gevoel te krijgen
teksten steeds opnieuw herlezen omdat men denkt iets gemist te hebben
verzamelen of hamsteren van nutteloze voorwerpen
voorwerpen een exact aantal keren aanraken
handelingen herhalen: in / uit de deur, opstaan / zitten
Vaak lijken de rituelen vreemd voor de persoon zelf en proberen mensen met ocs hun symptomen te verbergen voor anderen. Hoewel mensen met ocs een kort moment van opluchting ervaren na het uitvoeren van een ritueel, versterken deze rituelen eigenlijk de dwanggedachten. Hoe meer rituelen men doet, hoe sterker de ziekte wordt. Maar de drang weerstaan om een ritueel uit te voeren, kan erg moeilijk zijn.
Welke vormen van dwang bestaan er?
OCS kan honderden uitingsvormen vertonen. Er zijn wel een aantal hoofdtypen waarvan controledwang en smetvrees de bekendste zijn. Mannen zijn veelal de controleurs, vrouwen hebben meer te maken met smetvrees. Combinaties tussen deze komen ook vaak voor.
Wat zijn de gevolgen van ocs?
Dit zouden we heel uitgebreid kunnen bespreken maar we beperken ons tot enkele voorname:
In de eerste plaats heeft het invloed op het welzijn van de patient. De hele dag achtervolgd worden door dwanggedachten en dan de angst proberen te verminderen door het uitvoeren van dwanghandelingen zijn heel vermoeiend.
Vaak kan men ook geen gewoon sociaal leven meer leiden en soms kan men ook niet meer werken. Bovendien gaat ocs vaak gepaard met een depressie of met lichamelijke klachten zoals moeheid, hoofdpijn en maagklachten. Ook de partner of directe omgeving kunnen last hebben van de dwang.
Iemand met smetvrees bvb kan alle gezinsleden dwingen bij thuiskomst steeds schone kleren aan te doen.
Een dwangstoornis verdwijnt vrijwel nooit vanzelf. De kans is zelfs groot dat de dwang erger wordt.
OCS kan het leven van de patient verwoesten. Dit maakt duidelijk dat OCS ten allen tijde behandeld moet worden.
Wat is de oorzaak van ocs?
OCD komt meer voor in bepaalde families.
er zijn afwijkingen te zien in de hersenen met zeer speciale hersenscans
ocd heeft te maken met een onevenwicht van chemische stoffen in de hersenen, met name oa. Serotonine.
OCD kan soms veroorzaakt worden door hersenletsel of hersenontsteking
het zal u wellicht verbazen te vernemen dat al deze feiten ons vertellen dat het een fysieke stoornis is. We kunnen het vergelijken met bvb de pancreas die niet goed meer werkt, de persoon krijgt dan suikerziekte. Een fysiek probleem dus. Heden zien we OCD dan ook meer als een neurologische hersenprobleem dan als een psychologisch probleem.
Daarnaast spelen ook sociale factoren een rol. Inrijpende gebeurtenissen zoals het overlijden van een dierbare, ontslag of zelfstandig gaan wonen kunnen een dwangstoornis uitlokken. Tenslotte hebben ook psychische factoren een invloed, zoals persoonlijke eigenschappen bv slecht raad weten met emoties en spanningen of een perfectionistische ingesteldheid.
Welke behandeling bestaat er voor ocs?
Er zijn twee belangrijke behandelmethoden: enerzijds het innemen van medicatie en anderzijds het volgen van gedragstherapie. Vaak wordt een combinatie van beiden toegepast.
Een belangrijke groep medicijnen die gebruikt wordt voor ocs zijn de antidepressiva. Ook worden bijvoorbeeld antipsychotica voorgeschreven.
Gedragstherapie is noodzakelijk:
In een notedop kunnen we gedragstherapie als volgt beschrijven:
Je hebt geen greep op je gedachten.
Je hebt geen greep op je gevoelens.
Maar je gedrag bepaal je zelf.
Als je je gedrag verandert, zullen je gedachten en gevoelens op termijn ook mee veranderen.
Het spreekt vanzelf dat als iemand zijn dwanghandelingen beetje bij beetje vermindert hij of zij angstiger zal worden. In kleine stappen werken is dus de boodschap, kleine stappen worden mettertijd grotere stappen, op die manier kan men grip krijgen op de dwanghandelingen en aldus een normaler leven gaan leiden.
Er dient geoefend te worden met exposure (= blootstelling) en responspreventie. Exposure houdt in dat de patiënt zich blootstelt aan datgene waarvoor hij bang is. Responspreventie houdt in dat hij niet toegeeft aan de dwanghandeling. Een voorbeeldje: een vrouw met smetvrees schudt de hand van een vertegenwoordiger. Nadien voelt ze zich smerig. Ze wil haar handen wassen om zich schoon te voelen. Responspreventie betekent dat zij haar handen niet wast en de angst ondergaat zonder haar ritueel (= handen wassen) uit te voeren. Daarnaast helpt de therapeut de patiënt ook om inzicht te krijgen in de werking van ocs.
Gedragstherapie vraagt dus veel moed. Weerstaan aan de drang om bepaalde rituelen uit te voeren is even angstaanjagend als uit een vliegtuig springen. Veel oefening doet de terreur geleidelijk afnemen. Gedragstherapie blijkt echter volgens veel patiënten de enige behandeling die mogelijk vruchten kan afwerpen. Psychoanalyse en gesprekstherapieën helpen niet.
Zijn mensen met ocs gek?
Honderden keren je handen wassen, veelvuldig controleren of het licht uit is, waarom gebeurt dat? Ocs is een twijfelziekte, het gegeven dat iets in orde is, dringt niet door en je vertrouwt je eigen zintuigen niet.
Iemand die niet voldoende geïnformeerd is zou de conclusie kunnen trekken dat zo iemand gek is.
Mensen met ocs zijn echter niet gek. Ze hebben wel dwang maar zijn niet gek. Waarom niet? Omdat ocs patiënten op alle vlakken contact houden met de werkelijkheid. Ze weten bvb dat het maandag is, dat het 1 juli is, ze weten of het koud is of warm, ze weten hoe laat het is, kortom ze zijn zich bewust van wat er gebeurt en ze weten dat ze een probleem hebben, maar niet het probleem zijn.
| 
